Η ταινία, “Υπάρχει και φιλότιμο” προβλήθηκε τη σαιζόν 1965-1966 και έκοψε 325.683 εισιτήρια. Ήρθε στην 12η θέση σε 101 ταινίες.
-Η ταινία βασίζεται στο θεατρικό έργο των Σακελλάριου-Γιαννακόπουλου “Ανώμαλη Προσγείωση”, το οποίο είχε ανέβει στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν με τους Βασίλη Διαμαντόπουλο και Δημήτρη Χατζημάρκο.
-Ο Λάμπρος Κωνσταντάρας πρωταγωνίστησε αρχικά στο θεατρικό έργο, γνωρίζοντας την απόλυτη επιτυχία για δύο συνεχόμενες χρονιές στο θέατρο Βεργή και στο θέατρο Άλφα, και στα 52 του χρόνια καθιερώθηκε ως ο απόλυτος πρωταγωνιστής και βασιλιάς της κωμωδίας. Στη συνέχεια, ερμήνευσε τον ίδιο ρόλο και στην κινηματογραφική μεταφορά του έργου από τον Αλέκο Σακελλάριο, γνωρίζοντας αντίστοιχη επιτυχία.
-Η ταινία αποτελεί σάτιρα στο πολιτικό σύστημα, στη διαφθορά και στα ρουσφέτια, κάνοντάς τη διαχρονική και άκρως επίκαιρη μέχρι σήμερα.
Από θεατρική αποτυχία σε διαχρονική ταινία
Το έργο είχε αρχικά γραφτεί για το θέατρο με τον τίτλο, “Ανώμαλος προσγείωσις” από το συγγραφικό δίδυμο των Χρήστου Γιαννακόπουλου και Αλέκου Σακελλάριου στο τέλος του Εμφυλίου Πολέμου.
Ήταν μία σατιρική κωμωδία που πρωτοπαρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 1950 από το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν στο θέατρο “Μακέδο” της οδού Θεμιστοκλέους, με πρωταγωνιστές τον Βασίλη Διαμαντόπουλο στο ρόλο του Υπουργού Τρακαντάρη και τον Δημήτρη Χατζημάρκο. Στο ζοφερό πολιτικό κλίμα εκείνης της εποχής, αυτό το – μάλλον απαισιόδοξο για την πολιτική ζωή στην Ελλάδα – έργο δεν είχε καμία επιτυχία.
14 χρόνια αργότερα, ο Αλέκος Σακελλάριος παρουσίασε μία ανάλαφρη εκδοχή του έργου (ο Χρήστος Γιαννακόπουλος είχε αποβιώσει), άλλαξε το όνομα του βασικού ήρωα από Τρακαντάρη σε Μαυρογιαλούρο και με τον τίτλο, “Υπάρχει και φιλότιμο” το ανέβασε τον Οκτώβριο του 1964 στο θέατρο Βεργή της οδού Βουκουρεστίου με πρωταγωνιστή τον Λάμπρο Κωνσταντάρα και την επόμενη σεζόν στο θέατρο “Άλφα” της οδού Πατησίων.
Ενδιάμεσα γυρίστηκε σε ταινία στα στούντιο της Φίνος Φιλμ (τα εξωτερικά του χωριού Πλατανιά γυρίστηκαν στο οινοποιείο Καμπά στην Παλλήνη) σε σκηνοθεσία και σενάριο Αλέκου Σακελλάριου. Ήταν μία ακόμη δύσκολη εποχή για την εγχώρια πολιτική σκηνή, με τα “Ιουλιανά” του 1965 και τα γεγονότα της Αποστασίας.
Περίληψη της ταινίας, “Υπάρχει και φιλότιμο”
Ο Ανδρέας Μαυρογιαλούρος (Λάμπρος Κωνσταντάρας) είναι Υπουργός Εθνικής Ανασυγκροτήσεως και Περιθάλψεως, αρμόδιος γενικά για τα ζητήματα υποδομής της υπαίθρου και της περιφέρειας.
Καταγόμενος από παλαιό πολιτικό τζάκι και αρεσκόμενος στη χαρτοπαιξία και την καλοπέραση, ο Μαυρογιαλούρος παίζει μάλλον διακοσμητικό ρόλο, αφού με τις περισσότερες υποθέσεις του υπουργείου ασχολούνται ο ιδιαίτερος γραμματέας του Γιώργος (Ανδρέας Ντούζος) και ο κομματικός παράγοντας, Θόδωρος Γκρούεζας (Διονύσης Παπαγιαννόπουλος), οι οποίοι κατ’ επανάληψη υπεξαιρούν δημόσιο χρήμα και υπερτιμολογούν δημόσια έργα για να πλουτίσουν, ενώ διατηρούν τον υπουργό σε πλήρη άγνοια για τις κάκιστες και πρωτόγονες υποδομές και τα προβλήματα των αγροτικών περιοχών στις οποίες εκλέγεται βουλευτής.
Με αφορμή την πρόσφατη ανέγερση του νέου μαιευτηρίου στην Πλατανιά, το κεφαλοχώρι της εκλογικής του περιφέρειας, ο Μαυρογιαλούρος έχει προγραμματίσει να παραστεί στα εγκαίνια, ώστε μεταξύ άλλων να τονώσει το πολιτικό του προφίλ. Στο ταξίδι αυτό, που πραγματοποιείται οδικώς, τον συνοδεύει απρόθυμα η κακομαθημένη κόρη του Αλίκη (Νίκη Λινάρδου) καθώς και ο οδηγός του (Γιώργος Γρηγορίου).
Κατά τη διάρκεια της διαδρομής, η Αλίκη επιμένει να οδηγήσει εκείνη το αυτοκίνητο, παρόλο που δεν είναι ιδιαίτερα ικανή οδηγός, και ο πατέρας της τελικά συγκατατίθεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πρόσκρουση του αυτοκινήτου σε μια ελιά πάνω σε χωματόδρομο, δίπλα στο μικρό χωριό Άγριλος που είναι κοντά στην Πλατανιά.
Οι κάτοικοι του χωριού σπεύδουν να βοηθήσουν τους επιβάτες, και αφότου ακούει μερικά αρνητικά σχόλια για το άτομό του από τους χωρικούς, οι οποίοι δεν γνωρίζουν ποιος πραγματικά είναι, αποφασίζει να κρατήσει την πραγματική του ταυτότητα μυστική ώστε να πληροφορηθεί τα πραγματικά αισθήματά τους για εκείνον.
Προοδευτικά και με παραινέσεις του ίδιου του υπουργού, οι χωρικοί αρχίζουν να αποκαλύπτουν την παντελή αδιαφορία του κράτους προς τα προβλήματά τους, την ψηφοθηρία, την οικονομική διαφθορά και τα ψέματα των συνεργατών του υπουργού, και κυριότερα του Γκρούεζα, καθώς και τις διακρίσεις εις βάρος των χωρικών ανάλογα με τις κομματικές τους προτιμήσεις.
Βαθμιαία ο Μαυρογιαλούρος συνειδητοποιεί τόσο τη δική του ανικανότητα και την αδικία όσο και τα λάθη που έκανε σε όλους τους τομείς της ζωής του. Όταν ο Γκρούεζας καταφθάνει με ένα νοσοκομειακό αυτοκίνητο για να παραλάβει τον υπουργό, εκείνος νευριασμένος μεταβαίνει στην Πλατανιά και την άλλη μέρα οι εφημερίδες δημοσιεύουν την επιστολή παραίτησής του.
Γυρίζοντας στο σπίτι του στην Αθήνα αντιμετωπίζει και αποπέμπει τον γραμματέα του και τον Γκρούεζα και αποφασίζει να προωθήσει στη δικαιοσύνη τις υπεξαιρέσεις τους, καθώς και να επιβάλει στην οικογένειά του έναν πιο μετρημένο και ουσιαστικό τρόπο ζωής.
Οι καλύτερες ατάκες της ταινίας, “Υπάρχει και φιλότιμο”
Γιώργος: Πώς πάνε οι ετοιμασίες για την υποδοχή;
Γκρούεζας (Διονύσης Παπαγιαννόπουλος): Τα έχω κανονίσει όλα.
Γιώργος: Α, μπράβο! Γιατί πρέπει να υπάρχει παλμός… αυθορμητισμός.
Γκρούεζας: Και τον αυθορμητισμό τον έχω κανονίσει!
Ανδρέας Μαυρογιαλούρος
—Οι γυναίκες και οι πολιτικοί, Κωστάκη, πρέπει να προσέχουν πολύ τις περιφέρειές τους!
Προβάρει τον λόγο του
Χαίρω πολύ που αναπνέω τον ζωοκτόνον αέρα τής αγαπημένης μου Πλατανιάς! (επαναλαμβάνει) … τον ζωογόνον αέρα! Θα σας εξαφανίσωμεν! (παύση, ξανακοιτάζει το χειρόγραφο) Θα σας εξασφαλίσωμεν! Δεν είμεθα οι άνθρωποι των λόγων. Είμεθα οι άνθρωποι των έργων! Θα… θα… θα… Σύνθημά μας είναι ένα:… (ανοίγει το στόμα του και ακούγεται το γκάρισμα γαϊδάρου που περνούσε εκεί κοντά).
Συνομιλεί στο τηλέφωνο με τον υπουργό Παιδείας
Και τι έκανε αυτός ο ευγενής νέος;… Πέταξε δύο κεσέδες γιαούρτι στη φαλάκρα τού γυμνασιάρχη του; Και δεν μου λέτε, κύριε Παπαδάκη μου, τι ζητάμε τώρα εμείς; Να επιτρέψουμε στον νεαρό να ρίχνει και μουσταλευριά;
Μετά τη φασαρία και τον καβγά στο χωριό, απευθύνεται σε εκείνον που τον χτυπούσε
Δεν μου λες, άνθρωπέ μου, εσύ γιατί με άρπαξες; Με ξέρεις; —Όχι. —Οχιά διμούτσουνη!
Μετά την αποκάλυψη της ταυτότητάς του
Μαύρο στον Μαυρογιαλούρο! Το λέει το όνομά του! Το ζητάει ο οργανισμός του!…
Διάλογος (Μαυρογιαλούρος – Γκρούεζας)
Μαυρογιαλούρος: Καλά, εσύ δεν είπες ότι πίνουν νερό στο όνομά μου;
Γκρούεζας: Ναι πίνουν νερό, αλλά πρέπει να φάνε και τίποτε… Μην πάθουν καμία υδρωπικία!…
Κριτική της ταινίας, “Υπάρχει και φιλότιμο”
Με ζωηράδα και γοργό ρυθμό η μεταφορά στην οθόνη
Πηγή: Κώστας Σταματίου, Εφημερίδα Τα Νέα, Δεκέμβριος 1965
Το πρωτότυπο, που σημείωσε εξαιρετική επιτυχία στη σκηνή, ανεβασμένο από το θίασο Κωσταντάρα, είναι γραμμένο με γνήσιο σατιρικό οίστρο και στηλιτεύει με κέφι και τόλμη τα διεφθαρμένα πολιτικά ήθη που επικρατούν στον τόπο μας.
Η μικροπολιτική, η δημοκοπία, το ρουσφέτι, η ρεμούλα των «ημετέρων», ο αποκλεισμός των κομματικών αντιπάλων από τα «κοινωφελή» ιδρύματα, μαστιγώνονται με έμπνευση, εξυπνάδα, ευρηματικότητα, κι ο συγγραφέας, αντλώντας το υλικό του από την πραγματικότητα, χτίζει μια καλοπλεγμένη, διασκεδαστική, συχνά σπαρταριστή και άπειρα διδακτική και ωφέλιμη κωμωδία.
Η μεταφορά στην οθόνη έχει ζωηράδα, γοργό ρυθμό, και ερμηνεύεται με εξαιρετικό μπρίο από τον Λάμπρο Κωσταντάρα, τον Διονύση Παπαγιανόπουλο, τη Νίκη Λινάρδου, τον Αντρέα Ντούζο και άλλους καλούς καρατερίστες. Συνιστούμε στους αναγνώστες μας αυτή τη θεατρο-κινηματογραφική κωμωδία παρά τη σχηματικότητα των χαρακτήρων της και την τυποποιημένη περιγραφή περιβάλλοντος, ενεξάλειπτο ελάτωμα της αθηναϊκής κωμωδίας και παρά τον αρχοντοχωριατισμό των ντεκόρ και την χοντροκοπιά των ημιγυμνικών σκηνών, μόνιμο κακό του κινηματογράφου μας.
