Ντίνος Κατσουρίδης 1927-2011

O Ντίνος Κατσουρίδης γεννήθηκε το 1927 στη Λευκωσία της Kύπρου. Στα μέσα της δεκαετίας του ’50 ήρθε στην Aθήνα για σπουδές στην Ιατρική Σχολή, αλλά βρέθηκε τελικά να σπουδάζει σκηνοθεσία στη νεοϊδρυθείσα Σχολή Σταυράκου.

Ελληνοκύπριος κινηματογραφιστής, με σημαντική συμβολή στην πορεία και την εξέλιξη του ελληνικού σινεμά. Ξεκίνησε στο πλευρό του Γρηγόρη Γρηγορίου, ως βοηθός σκηνοθέτης, δούλεψε στα στούντιο της Φίνος Φιλμ, ως βοηθός οπερατέρ και φωτογράφος πλατώ και συνέχισε ως διευθυντής φωτογραφίας, διευθυντής παραγωγής, παραγωγός και σκηνοθέτης. Εν ολίγοις, ένας ακούραστος εργάτης του ελληνικού κινηματογράφου.

H πρώτη του επαγγελματική ενασχόληση με τον κινηματογράφο είναι ως βοηθός σκηνοθέτη στο νεορεαλιστικό δράμα του Γρηγόρη Γρηγορίου, “Πικρό Ψωμί” (1951). Για τα επόμενα οκτώ χρόνια θα βρεθεί στη Φίνος Φιλμ όπου, ως οπερατέρ και φωτογράφος πλατό, θα δουλέψει σε 21 συνολικά ταινίες και θα συνεργαστεί με τα μεγαλύτερα ονόματα του κινηματογράφου και του θεάτρου εκείνης της εποχής (Tζαβέλλας, Σακελλάριος, Aυλωνίτης, Λογοθετίδης, Σταυρίδης).

Το 1960 ο Ντίνος Κατσουρίδης υπογράφει την πρώτη του ταινία ως σκηνοθέτης, μεταφέροντας στον κινηματογράφο το θεατρικό έργο του Mανώλη Σκουλούδη Eίμαι Aθώος. Ακολουθεί το Έγκλημα στα Παρασκήνια (1961), ένα από τα πρώτα ελληνικά φιλμ- νουάρ, σε σενάριο Γιάννη Μαρή, που απέσπασε βραβείο φωτογραφίας (Αριστείδης Kαρύδης – Φουκς) και β’ γυναικείου ρόλου (Zωρζ Σαρή) στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης.

Το 1963 ο Ντίνος Κατσουρίδης σκηνοθετεί δύο επιτυχημένες κωμωδίες (Κύριος Πτέραρχος με τον Λάμπρο Κωνσταντάρα, Της Κακομοίρας με τον Κώστα Χατζηχρήστο στο ρόλο του Ζήκου, μία από τις πλέον αρχετυπικές φιγούρες του ελληνικού κινηματογράφου) και το 1965 το κοινωνικό δράμα Οι Αδίστακτοι με πρωταγωνιστή τον Νίκο Κούρκουλο, που θα βραβευτεί για την ερμηνεία του στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Παράλληλα, εργάζεται ως διευθυντής φωτογραφίας και μοντέρ με σκηνοθέτες, όπως ο Γιώργος Tζαβέλλας (Αντιγόνη) και ο Αλέκος Σακελλάριος (Η κόρη μου η Σοσιαλίστρια).

ΟΝτίνος Κατσουρίδης θα συνδέσει άρρηκτα το όνομά του με τον Θανάση Βέγγο, τον οποίον γνώρισε για πρώτη φορά στη Φίνος Φιλμ, όταν ο Φιλοποίμην Φίνος παρέδωσε στον τότε βοηθό μοντέρ το υλικό του Δράκου για να μονταριστεί. Τη δύσκολη δουλειά ανέλαβε ο Θανάσης Βέγγος, που έκανε τόσο μεγάλη εντύπωση στον Κατσουρίδη, ώστε από το 1970 έως και το 1982 να γυρίσει μαζί του εννέα μεγάλου μήκους ταινίες.

Μία από τις πιο σημαντικές, αν όχι η σημαντικότερη στιγμή της καριέρας του, αποτελεί η διετία 1971-1972, όταν γύρισε τις ταινίες Τι Έκανες στον Πόλεμο Θανάση; και Θανάση Πάρε το Όπλο σου.

Δύο ταινίες ορόσημο για τον εγχώριο κινηματογράφο, μέσα από τις οποίες ο Ντίνος Κατσουρίδης έδωσε ένα σθεναρό μήνυμα αντίδρασης στα μαύρα χρόνια της επταετίας. Παράλληλα, ανέδειξε το ταλέντο ενός από τους πιο σπουδαίους ηθοποιούς του ελληνικού κινηματογράφου, του Θανάση Βέγγου, στο ρόλο ενός ανθρώπου που από την κακομοιριά και την ηττοπάθεια, εκτοξεύεται στην αξιοπρέπεια και τη μαχητικότητα.

«Παίρνω την απόφαση και προχωρώ σε μια πράξη… πολιτική», σχολιάζει οΝτίνος Κατσουρίδης για την ταινία Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση; στον τιμητικό τόμο για το έργο του, που εξέδωσε το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (2000). «Στρωνόμαστε με τον Γιαλαμά και ετοιμάζουμε το σενάριο του Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση; Χρήμα δεν υπήρχε και οι τότε διανομείς πίστευαν ότι η ταινία είτε θα απαγορευόταν από τη λογοκρισία είτε “δεν θα δούλευε”. Εγώ δεν έλεγα να κάνω πίσω.

Βάφτισα την ταινία “αντιπολεμική σάτιρα”, (δεν γινόταν, μέσα στη χούντα, να την πω αντιφασιστική – αντιδικτατορική) και τέλη Σεπτέμβρη 1971 ανεβήκαμε Θεσσαλονίκη. Έγινε χαλασμός. Τόσο, που η κριτική επιτροπή (αδικώντας την Ευδοκία του Δαμιανού) φόρτωσε τη δική μου με βραβεία. Άσε πια στις αίθουσες… Όλοι τρίβαμε τα μάτια μας. Αυτό δεν ήταν ταινία. Ήταν διαδήλωση. Τρία εκατομμύρια Έλληνες είδαν την ταινία μέσα σ’ ένα χρόνο».

Ο Ντίνος Κατσουρίδης υπήρξε ο “κινηματογραφικός πατέρας” του Παντελή Βούλγαρη. Ήταν ο παραγωγός και μοντέρ της πρώτης του ταινίας μεγάλου μήκους, Το προξενιό της Άννας (1972). Νωρίτερα είχε χρηματοδοτήσει κι έκανε διεύθυνση φωτογραφίας και μοντάζ στις μικρού μήκους Κλέφτης και Τζίμης ο Τίγρης του τότε 25χρονου Παντελή Βούλγαρη, στα μέσα της δεκαετίας του ’60.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 συνέχισε να εργάζεται ακούραστα στις παραγωγές του νέου ελληνικού κινηματογράφου και με όλες τις ιδιότητες. Άλλοτε ως διευθυντής φωτογραφίας, άλλοτε ως μοντέρ. Στον Έρωτα του Οδυσσέα (1984) του Βασίλη Βαφέα, στις Ήσυχες ημέρες του Αυγούστου (1991), στο Ακροπόλ (1996) και Όλα είναι δρόμος (1998) του Παντελή Βούλγαρη, στην Πρωινή Περίπολο (1987) του Νίκου Νικολαΐδη. Τελευταία κινηματογραφική δουλειά, το μοντάζ της ταινίας του Βασίλη Βαφέα Γυναικείες Συνωμοσίες.

Ως συνδικαλιστής διετέλεσε Πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Σκηνοθετών και μέλος των Διοικητικών Συμβουλίων της ΕΣΠΕΚ. Από την τελευταία αυτή θέση υπήρξε και πολέμιος του νόμου για τον κινηματογράφο, όχι όμως και της αλλαγής που πάντοτε πίστευε πως έπρεπε να συντελεστεί ώστε το ελληνικό σινεμά να μπορέσει να αναπνεύσει στη νέα εποχή.

Το 2000, στο 41ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, τιμήθηκε για το σύνολο της προσφοράς του στον κινηματογράφο με το βραβείο “Χρυσός Αλέξανδρος”. Επίσης το 2012 τιμήθηκε σε ένα τριήμερο εκδηλώσεων στην Ταινιοθήκη της Ελλάδoς.

Το πρωί της 28ης Νοεμβρίου του 2011 απεβίωσε από καρκίνο. Λίγο πριν τον θάνατό του ολοκλήρωσε τη συγγραφή της αυτοβιογραφίας του με τίτλο «Αναζητώντας τον Κ», που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη. Το 2012 η γυναίκα του, Ισαβέλλα Μαυράκη, γύρισε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Μια ζωή σαν σινεμά», γύρω από τη ζωή του. Μαζί της είχε αποκτήσει και το γιο του Πέτρο Κατσουρίδη. Από τον πρώτο του γάμο είχε μια κόρη, την Σίβυλλα Κατσουρίδη, που είναι παραγωγός ταινιών, ενώ θετή κόρη του (κόρη της πρώτης του γυναίκας από τον προηγούμενο γάμο της, που όμως μεγάλωσε μαζί του) είναι και η Φοίβη Οικονομοπούλου, σύζυγος του Θόδωρου Αγγελόπουλου.

Με το θάνατό του έκλεισε ένα σημαντικό κεφάλαιο στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου.

Ντίνος Κατσουρίδης: Φιλμογραφία