Ειρήνη Παπά 1926-2022

Η Ειρήνη Παπά, με φυσιογνωμία αρχαίας Ελληνίδας, δυναμική προσωπικότητα, μοναδικό ταλέντο, βαθιά εκφραστική φωνή και εξαιρετικές ικανότητες στην υποκριτική τέχνη, δεν άργησε να ξεπεράσει τα σύνορα της πατρίδας της, να κατακτήσει το κοινό, να γίνει διάσημη ηθοποιός και μοναδική πρέσβειρα της Ελλάδας.

Το πραγματικό της όνομα ήταν Ειρήνη Λελέκου και γεννήθηκε στο Χιλιομόδι, Κορινθίας στις 03 Σεπτεμβρίου του 1926, από γονείς δασκάλους, που επέδρασαν στη φιλομάθειά της.

Γνωρίζοντας από μικρή την τάση της για τις τέχνες, η Ειρήνη Παπά ξεκίνησε στα 15 της σαν ραδιοφωνική παραγωγός, τραγουδίστρια και χορεύτρια σε καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Στη συνέχεια σπούδασε στη Σχολή Εθνικού Θεάτρου, με το οποίο συνεργάστηκε σε πολλές παραστάσεις και διακρίθηκε σε αρχαία δράματα. Έτσι, δεν άργησε να κατακτήσει το κοινό, τους κριτικούς και τους κινηματογραφικούς παραγωγούς.Το 1948 κάνει το κινηματογραφικό ντεμπούτο της ως πρωταγωνίστρια, με την ταινία της Φίνος Φιλμ «Χαμένοι Άγγελοι» του Νίκου Τσιφόρου, για να συνεργαστεί ξανά με τον Φίνο το 1951 στην «Νεκρή Πολιτεία» του Φρίξου Ηλιάδη, πρώτη ελληνική ταινία που συμμετέχει στο Φεστιβάλ των Καννών.

Οι κριτικές που παίρνει είναι πολύ κολακευτικές, ενώ οι προτάσεις για ελληνικές και ξένες παραγωγές, την κατακλύζουν.

Ωστόσο, ευρύτερα γνωστή γίνεται με τη χολυγουντιανή υπερπαραγωγή του Τζι Λι Τόμπσον «Τα Κανόνια του Ναβαρόνε» το 1961, που γυρίζεται στη Ρόδο, με τους κορυφαίους ηθοποιούς Άντονυ Κουήν και Ντέηβιντ Νίβεν.

Τον επόμενο χρόνο, η Ειρήνη Παπά απογειώνεται με το ρόλο της στην ταινία «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη (Φίνος Φιλμ, 1962) σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη, και βραβεύεται για την ερμηνεία της στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, αλλά και από την Ένωση Κριτικών στην Αμερική. Από τότε, γίνεται μόνιμη συνεργάτης του Μιχάλη Κακογιάννη, ενσαρκώνοντας με τον καλύτερο τρόπο τη δύναμη της αρχαίας τραγωδίας.

Ο ξένος Τύπος τη θεωρεί αποκάλυψη, αποθεώνει την κλασική γοητεία της και οι σκηνοθέτες και παραγωγοί την πείθουν να συνεχίσει την καριέρα της εκτός Ελλάδας.
Το θεατρικό της ντεμπούτο στο εξωτερικό γίνεται στη σκηνή του Μπροντγουέη το 1967, δίπλα στον Γιον Βόιτ, και συνεχίζει με αρχαία δράματα σε παραστάσεις του Κακογιάννη.

Το αποκορύφωμα της διεθνούς καριέρας της έρχεται το 1969, με το ρόλο της χήρας του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη, στην ταινία «Ζ» του Κώστα Γαβρά, η οποία κατέκτησε το Όσκαρ και τη Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.

Ωστόσο, τον προηγούμενο χρόνο η Ειρήνη Παπά είχε κατακτήσει το ευρύτερο ιταλικό κοινό με τη βραβευμένη τηλεοπτική σειρά του Φράνκο Ρόσσι «Οδύσσεια». Από εκει και πέρα η δημοτικότητά της, τα διεθνή βραβεία και οι διακρίσεις, την καθιερώνουν σαν διαχρονικά αξιοσέβαστη ηθοποιό, διεθνούς κύρους.Στη θεατρική της καριέρα, έπαιξε αρχαία δράματα στα μεγαλύτερα θέατρα του Κόσμου, αλλά και σε αρχαία ελληνικά θέατρα, όπως στο θέατρο των Συρακουσών, με ερμηνείες που έγραψαν ιστορία.

Στον κινηματογράφο η Ειρήνη Παπά έπαιξε συνολικά σε 50 περίπου ταινίες, με τελευταίες «Το μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλλι» το 2001 και «Το Τρένο πάει στον Ουρανό» το 2002. Συνεργάστηκε με τους γνωστούς Ιταλούς σκηνοθέτες Μάουρο Μπολονίνι, Ρομπέρτο Ντε Σίκα κ.α.

Συνολικά, κατέκτησε πάνω από 24 βραβεύσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό, από την Ιταλία την Ισπανία, τις ΗΠΑ, την Αυστραλία κ.α. Το 2000 της απονεμήθηκε ο τίτλος «Γυναίκα της Ευρώπης», ένας τίτλος που απονέμεται κάθε χρόνο σε κάποια Ευρωπαία γυναίκα με ιδιαίτερη προσωπικότητα και ξεχωριστή προσφορά στον Πολιτισμό.

Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η βράβευση της στο αρχαίο Θέατρο της Ρώμης «Όστια Αντίκα», με το «Βραβείο Ρώμη» το 2008, καθώς και η ανακήρυξη της σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Βεργκάτα της Ρώμης.

Το 2009 βραβεύτηκε από την Μπιενάλε Θεάτρου της Βενετίας, για τη συνολική προσφορά της στην τέχνη, με το βραβείο «Χρυσός Λέοντας». Στην Ελλάδα τιμήθηκε το 1995 από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλο, με το «Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος» και το 2009, με το πρώτο βραβείο του Πολιτισμικού Ιδρύματος της Ελληνικής Βουλής, για τις Ελληνίδες και τους Έλληνες παγκόσμιας αναγνώρισης.

Πέραν της υποκριτικής της τέχνης, η Ειρήνη Παπά, εμφανίστηκε και στο τραγούδι, στο πλευρό του βραβευμένου με Όσκαρ Έλληνα συνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου, συμμετέχοντας στο δίσκο του συγκροτήματός του, το 1972.Ιδιαίτερα σημαντικό όμως, είναι το ευρύτερο πολιτιστικό έργο της, που εστιάζεται στο Πολιτιστικό Ίδρυμα «Σχολείο της Αθήνας», το οποίο τόλμησε να ιδρύσει – παρά τα εμπόδια που παρουσιάζονταν – στις αρχές της δεκαετίας του 2000, στην οδό Πειραιώς, φιλοδοξώντας να μετατρέψει εγκαταλειμμένες βιομηχανικές εγκαταστάσεις σε κέντρο εφαρμοσμένων τεχνών, θεάματος και ακροάματος.

Μια εξαιρετικά φιλόδοξη πρωτοβουλία, που απαιτούσε επιμονή και υπομονή, που βρήκε αρχικά συμπαράσταση από άλλους φορείς, αλλά αντιμετώπισε και πολλές δυσκολίες.

Ένα «Σχολείο» που έχει ήδη προσφέρει πολλά, αλλά και με προοπτικές να ξεπεραστούν πολύπλοκα γραφειοκρατικά προβλήματα και να προσφέρει πολλά περισσότερα.

Η Ειρήνη Παπά είχε εκμυστηρευτεί σε συνέντευξή της: «Πιστεύω ότι πρώτα είσαι άνθρωπος, μετά γυναίκα, μετά ηθοποιός. Πώς θα βάλω το επάγγελμα να με φάει, να μπω σε ένα κουτάκι και να συμπεριφέρομαι ανάλογα. Και αυτή ν´αμαι αλλάζω. Κάποτε η σταρ ήταν διαφορετική. Σήμερα είναι αλλιώτικη. Κάποτε ο σταρ ήταν ο ένας, ο άλλος, σήμερα είναι ο Αλ Πατσίνο. Κάποτε οι σταρ φορούσαν τουαλέτες, σήμερα φοράνε μπλουτζίν σχισμένα, όλο τρύπες. Αύριο θα είναι τα μαλλιά πράσινα. Εγώ αποφάσισα να μην ακολουθήσω… ».

Η μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός ζούσε τα τελευταία της χρόνια στο Χιλιομόδι Κορινθίας (το χωριό που μεγάλωσε), με προβλήματα υγείας λόγω της ασθένειας Αλσχάιμερ. Η Ειρήνη Παπά έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 96 ετών στις 14 Σεπτεμβρίου του 2022.

Ειρήνη Παπά: Φιλμογραφία