Γιάννης Δαλιανίδης 1923-2010

Ο Γιάννης Δαλιανίδης ήταν εμβληματική φυσιογνωμία του Ελληνικού Κνηματογράφου και της Φίνος Φιλμ. Ταλαντούχος, ευρηματικός, διαισθητικός, τολμηρός και πρωτοπόρος, τόσο ως σκηνοθέτης όσο και ως σεναριογράφος.

Η συμβολή του στο εγχώριο σινεμά, στα δοξασμένα χρόνια του ΄60, ήταν άλλες φορές καταλυτική και άλλες καθοριστική.

Ήταν ο μετρ των μιούζικαλ και της μουσικής κωμωδίας, αφού κατάφερε με πενιχρά μέσα να γυρίσει θεαματικές ταινίες σε αυτά τα είδη, που δεν είχαν να ζηλέψουν τίποτα από τις αντίστοιχες ξένες.

Τόλμησε να γράψει σενάρια και να τα αποδώσει σε θρυλικά πλέον έργα, με τα οποία έφερε τον νεορεαλισμό και άγγιζε θέματα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας και των ανθρώπινων σχέσεων. Ανέδειξε μια πλειάδα ηθοποιών, οι οποίοι συνέθεσαν αργότερα το star system της εποχής τους.

Γεννήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 1923 και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη από θετούς γονείς. Σπούδασε χορό στη Βιέννη – εξάλλου εμφανιζόταν σε χορευτικές παραστάσεις από 10 ετών. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα δούλεψε ως χορευτής σε θέατρα και βαριετέ, ενώ παράλληλα έκανε χορογραφίες σε ταινίες μικρών παραγωγών.

Το 1958 ο Ντίμης Δαδήρας, σκηνοθέτης της ταινίας «Χαρούμενοι Αλήτες», τον εμπιστεύτηκε να σκηνοθετήσει όλο το μουσικό μέρος της ταινίας. Την ίδια χρονιά γράφει το πρώτο του σενάριο για την ταινία «Το Τρελοκόριτσο» με πρωταγωνίστρια την νεαρή Τζένη Καρέζη.

Ένα χρόνο αργότερα, σκηνοθετεί την ταινία «Μουσίτσα» με την Αλίκη να γράφει σαν πρώτο όνομα και να κάνει εισπρακτική επιτυχία. Μέσα στην ίδια χρονιά σκηνοθετεί άλλες τρεις ταινίες και αρχίζει να καθιερώνεται, ενώ ήδη δείχνει τη… μουσική του διάθεση, βάζοντας μουσικά στοιχεία στις ταινίες του.

Το 1961 αρχίζει η πιο αποδοτική συνεργασία του Ελληνικού Κινηματογράφου: Δαλιανίδης με Φίνο. Πρώτη ταινία η κωμωδία «Ο Σκληρός Άντρας». Παράλληλα, ο Δαλιανίδης γράφει και σκηνοθετεί τον «Κατήφορο», ταινία νεορεαλιστικού χαρακτήρα με την οποία πραγματεύεται ευαίσθητα θέματα της νεολαίας και δείχνει τολμηρό γυμνό για τα δεδομένα της εποχής. Η ταινία κάνει θραύση, σπάει τα ταμεία, ενώ η καλλονή νεαρή πρωταγωνίστρια, Ζωή Λάσκαρη, εντυπωσιάζει στο ντεμπούτο της με τη θαυμάσια ερμηνεία της, αναστατώνει με την θηλυκότητά της και δικαιώνει τον Δαλιανίδη για την επιλογή του να την «ρίξει στα βαθιά».

Το 1963, ο Δαλιανίδης κάνει το βήμα που σκεφτόταν από καιρό με την ταινία «Μερικοί το Προτιμούν Κρύο». Με την ενθάρρυνση του Φίνου, γυρίζει το πρώτο από μια σειρά λαμπερών μιούζικαλ, τα οποία άνθισαν για μία ολόκληρη δεκαετία.

Έχοντας πια την ασφάλεια και τη στήριξη που του παρείχε ο Φίνος σε υλικοτεχνικό επίπεδο, προσάρμοσε με μαεστρία το αμερικάνικό είδος στα ελληνικά ήθη και δημιούργησε ένα αξεπέραστο μέχρι σήμερα μοντέλο μουσικού ψυχαγωγικού κινηματογράφου: έντονα χρώματα, εντυπωσιακές χορογραφίες, αθάνατα τραγούδια, κοσμοπολίτικα μέρη, θάλασσα, νεανική αθωότητα και ζωηράδα, απολαυστικές ατάκες.

Εννέα «καθαρόαιμα» μιούζικαλ και έξι μουσικές κωμωδίες είναι οι ταινίες που, όσες φορές και να προβληθούν στη μικρή οθόνη, δεν χάνουν καθόλου από τη λάμψη και τη δροσιά τους. Τρεις από τις ταινίες του στην Φίνος Φιλμ ήρθαν πρώτες σε εισπράξεις εισιτηρίων, ενώ η ταινία «Οι Θαλασσιές οι Χάντρες» έφτασε μέχρι τις Κάννες.

Αξέχαστες κωμωδίες, πρωτοποριακά δράματα, ονειρεμένα μιούζικαλ είναι ο λαμπρός απολογισμός του Γιάννη Δαλιανίδη στη Φίνος Φιλμ και γενικότερα στον Ελληνικό Κινηματογράφο. Ανέδειξε πολλούς ηθοποιούς, αφού το μάτι του και η διαίσθησή του δεν λάθευαν ποτέ. Γύρισε 59 ταινίες με την FF και 81 συνολικά.

Δέσποσε και στην τηλεόραση με πολλές επιτυχημένες και δημοφιλείς σειρές. Σκηνοθέτησε την τελευταία ταινία της Φίνος Φιλμ «Ο Κυρ Γιώργης Εκπαιδεύεται», εμπνευσμένη από τη δική του τηλεοπτική σειρά «Λούνα Παρκ», η οποία καθήλωνε το τηλεοπτικό κοινό, με πρωταγωνιστή τόσο στη σειρά όσο και στην ταινία τον αξέχαστο Διονύση Παπαγιαννόπουλο.

Κατά μία άποψη ο Δαλιανίδης υπήρξε δηλωμένος άθεος και βαθιά αριστερός. Απόπειρα στοιχειοθέτησης του συγκεκριμένου έχει γίνει στη βάση της στήριξης του στην ίδρυση του κόμματος της Δημοκρατικής Αριστεράς.

Ωστόσο, η σχέση του με την αριστερά αμφισβητείται καθώς η παραπάνω «στήριξη» γίνεται λίγους μήνες πριν το θάνατο του, στην ηλικία των 87 ετών, ενώ δεν υπάρχει καμιά προηγούμενη γνωστή σχέση του με τον συγκεκριμένο πολιτικό χώρο και τους εκπροσώπους του.

Αντιθέτως ο Δαλιανίδης έχει κατηγορηθεί, εμμέσως πλην σαφώς, για συνεργασία με την τελευταία δοσιλογική κυβέρνηση Τσιρονίκου (την επονομαζόμενη «κυβέρνηση της Βιέννης» του 1944-45), ως εκπρόσωπος της νεολαίας.

Από τη δεκαετία του ’70 εισήλθε δυναμικά και στο χώρο της τηλεόρασης, σκηνοθετώντας σειρές που άφησαν εποχή: «Λούνα Πάρκ» (1974-1981, ΕΙΡΤ), «Τα Λιονταράκια του κυρ-Ηλία» (1985, ΕΡΤ), «Το Ρετιρέ» (1990, MEGA), «Οι Μικρομεσαίοι» (1992, MEGA), «Στραβά κι Ανάποδα» (1993, ANT1) και «Το τρίτο στεφάνι» (1995, ANT1), βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Κώστα Ταχτσή.

Ο Γιάννης Δαλιανίδης άφησε την τελευταία του πνοή στις 16 Οκτωβρίου 2010 στο νοσοκομείο «Μετροπόλιταν» της Αθήνας, όπου νοσηλευόταν με αναπνευστικά προβλήματα και πολυοργανική ανεπάρκεια. Η κηδεία του ήταν πολιτική, κατόπιν επιθυμίας του, κι έγινε στις 18 Οκτωβρίου στο Α’ Νεκροταφείο της Αθήνας.

Το έργο του Γιάννη Δαλιανίδη είναι πραγματικά σπάνιο. Ο καλός και σοβαρός εμπορικός κινηματογράφος, που έχει συντροφέψει και ψυχαγωγήσει γενιές Ελλήνων, έχει τη σφραγίδα αυτού του μεγάλου δημιουργού.

Γιάννης Δαλιανίδης: Φιλμογραφία