Όταν οι Αθηναίοι πήγαιναν εκδρομή στα Πατήσια

Πριν από δύο αιώνες η οδός Πατησίων ήταν ο δρόμος που ένωνε την πόλη των Αθηνών με την εξοχή. Το χωριουδάκι Πατήσια ήταν ο τόπος αναψυχής των Αθηναίων, λόγω των μεγάλων κήπων και της δροσιάς που προσέφεραν.

Στις αρχές του 20ού αιώνα το τμήμα της κεντρικής οδικής αρτηρίας που έτεμνε την πόλη είχε έντονη κοινωνική ζωή.

Κατά μήκος της υπήρχαν καφενεία, γαλακτοπωλεία, ζαχαροπλαστεία, μπιραρίες, εστιατόρια, μεγάλα ξενοδοχεία, αρχοντικά και βίλες, εκπαιδευτήρια, ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα που προσέδιδαν λάμψη στην οδό Πατησίων.

Αυτή η εικόνα έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με τη σημερινή όψη που έχει αποκτήσει ο δρόμος. Κτίρια χωρίς αισθητική, κλειστά, παραδομένα στη φθοροποιό δύναμη του χρόνου, εμπορικά που κάποτε έκαναν χρυσές δουλειές τώρα ρημάζουν και στέκουν με σκονισμένες βιτρίνες, ρολά κατεβασμένα και λουκέτα.

Η όψη εγκατάλειψης που έχει πλέον η Πατησίων – ταυτισμένη με την εξέγερση του Πολυτεχνείου, με συγκεντρώσεις κομμάτων, πορείες και αναταραχές – δεν θυμίζει κάτι από την αίγλη των αλλοτινών εποχών.

ΤΟ ΟΝΟΜΑ. Ο δρόμος έχει τη δική του ιστορία. Το τοπωνύμιο Πατήσια προήλθε, κατά τον ερευνητή και ιστοριοδίφη Δημήτρη Καμπούρογλου, από το βυζαντινό «Παραδείσια». Η σχετική αφθονία νερού που υπήρχε στην περιοχή λόγω των ρεμάτων που κατέβαιναν από τον Υμηττό έκανε το μέρος ιδανικό  για την ανάπτυξη παραδεισένιων κήπων. Η παραφθορά του πιθανόν οφείλεται στους Τούρκους που δεν μπορούσαν να προφέρουν την ονομασία κι έτσι τα Παραδείσια μετατράπηκαν σε Πατήσια.

Μια άλλη εκδοχή θέλει την ονομασία να προέρχεται από κτηματία της περιοχής. Αρχικά τα Πατήσια είχαν μικρότερη έκταση από τη σημερινή. Πράγμα που ενισχύει την άποψη ότι προήλθαν από τον ιδιοκτήτη των εκεί κτημάτων, την οικογένεια Πατίχα ή τον Τούρκο Πατίς Αγά.

Περισσότερο πιθανή θεωρείται η άποψη του αρχιτέκτονα, πολεοδόμου και ιστορικού Κωνσταντίνου Μπίρη: ότι το τοπωνύμιο προέκυψε από το όνομα του αρχαίου δήμου Βατή και συγκεκριμένα από τον επιρρηματικό τύπο Βατήσι.

 Η θέση του αρχαίου δήμου τοποθετείται στην περιοχή των σημερινών Πατησίων. Επιγραφή με το όνομα Βατή έχει βρεθεί κοντά στην Ομόνοια. Η λέξη Βατή συγγενεύει με το βατός, ότι η περιοχή ήταν δηλαδή κατάλληλη για διάβαση.

 Κάτι τέτοιο μπορεί να δικαιολογηθεί λόγω της ύπαρξης αρχαίας οδού στην περιοχή. Ετσι μάλλον το Βατήσι με τις γλωσσικές παραφθορές των χρόνων έγινε Πατήσια.

Η Πατησίων χαράχτηκε το 1908 με την πρώτη επίσημη διαίρεση της Αθήνας.

 Η χάραξή της βασίστηκε στη μελέτη του νομομηχανικού Αθανασίου Γεωργιάδη για να συνδέσει τα Πατήσια με το κέντρο της πόλης, την Πλατεία Ομονοίας. Αποτελεί διοικητικό όριο μεταξύ διαφόρων συνοικιών του Δήμου Αθηναίων, ανάμεσά τους και Ανω και Κάτω Πατήσια, Κυψέλη, Σεπόλια.