Ο ναός των Αγίων Αποστόλων χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 10ου αιώνα, βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά της Αρχαίας Αγοράς και είναι ο μοναδικός σωζόμενος μέχρι σήμερα ναός μέσα στον αρχαιολογικό χώρο.
Πρόκειται για μεσο-βυζαντινό ναό μεγάλης ιστορικής αξίας, τον πρώτο του επονομαζόμενου Αθηναϊκού ρυθμού.
Είναι σημαντικό μνημείο για τη μετέπειτα εξέλιξη της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, επειδή αποτελεί επιτυχή συνδυασμό απλού τετρακίονου και σταυροειδούς εγγεγραμμένου κτιρίου.
Η δομή του ναού αποτελείται από έναν τετρακίονο σταυροειδές χώρο που καλύπτεται από τρούλο. Οι τέσσερις άκρες του σταυρού καταλήγουν σε ημικυκλικές κόγχες. Μεταξύ των κογχών υπάρχει ίσος αριθμός μικρότερων κογχών, οι οποίες δίνουν μία αίσθηση ενότητας στο εσωτερικό του ναού.
Η προσθήκη του νάρθηκα στον κυρίως ναό είναι επίσης καινοτόμος καθώς η δυτική κόγχη του ναού και οι δύο μικρότερες σε κάθε πλευρά ενώνονταν με τον νάρθηκα, ο οποίος έχει το σχήμα του γράμματος Π.
εποχή. Γύρω στο 1000 μ.Χ. το Βαπτιστήριο τροποποιήθηκε σε σταυροειδή ναό, με την προσθήκη τρούλου ο οποίος στηρίζεται σε 4 κίονες με ρωμαϊκά κιονόκρανα, και με την επέκταση δυτικά επιμήκους νάρθηκα.
- Ο εντοιχισμός των τοιχογραφιών από το ναό του Αγ. Σπυρίδωνος στο νάρθηκα του ναού των Αγ. Αποστόλων (1955)
Η εκκλησία των αγίων Αποστόλων αποτελούσε ζωντανή ενορία ως το 1931 οπότε οι ανασκαφές στην Αρχαία Αγορά οδήγησαν στην κατάργηση του οικισμού της Βλασσαρούς και των γύρω συνοικιών (ευρύτερη περιοχή σημερινής Αρχαίας Αγοράς).
Το όνομα Σολάκη πιθανώς αναφέρεται στην επιφανή οικογένεια του Σολάκη, της οποίας η κατοικία γειτνίαζε με το ναό των Αγίων Αποστόλων και φέρεται να χρηματοδότησε τμήμα των μεταγενέστερων εργασιών αναστύλωσης του ναού. Σήμερα η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων είναι χαρακτηρισμένη ως προστατευόμενο βυζαντινό μνημείο και λειτουργείται μία φορά κάθε χρόνο, την ημέρα της σύναξης των 12 Αποστόλων, 30 Ιουνίου.
- Το εσωτερικό του ναού των Αγίων Αποστόλων το 1954
- Το εσωτερικό του ναού των Αγίων Αποστόλων σήμερα
Ελάτε, λοιπόν, να ξαναζωντανέψουμε το σημαντικό αυτό βυζαντινό μνημείο της Αθήνας και για δύο μέρες να γίνει και πάλι χώρος λατρείας και προσευχής, όπως του αρμόζει.
- Το πανηγύρι της Υπαπαντής (η εκκλησία της Υπαπαντής είχε ήδη κατεδαφιστεί) στο ναό των Αγ. Αποστόλων το 1957
- Το πανηγύρι των Αγίων Αποστόλων το 1960
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΟΡΤΗΣ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ
ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΕΟΡΤΗΣ 29 ΙΟΥΝΙΟΥ, 18.00 – 20.00 μ.μ. (ναός Αγίων Αποστόλων)
Πανηγυρικός Εσπερινός, Ακολουθία της Λιτής & Λιτάνευση των ιερών λειψάνων εντός της Αρχαίας Αγοράς
ΗΜΕΡΑ ΕΟΡΤΗΣ 30 ΙΟΥΝΙΟΥ, 07.00 – 10.00 π.μ. (ναός Αγίων Αποστόλων)
Όρθρος εορτής & Πανηγυρική Θεία Λειτουργία
ΗΜΕΡΑ ΕΟΡΤΗΣ 30 ΙΟΥΝΙΟΥ, 19.00 – 20.30 μ.μ. (στο ναό του Αγίου Φιλίππου)
Μεθεόρτιος Εσπερινός & Παράκληση στους Αγίους Αποστόλους στο ναό του Αγίου Φιλίππου
Κατά τη διάρκεια όλων των εορταστικών ακολουθιών, εκτίθενται προς προσκύνηση τεμάχια των ιερών λειψάνων των Αγίων Αποστόλων Πέτρου, Θωμά και Φιλίππου.
- Ο ναός των Αγίων Αποστόλων το 1890
- Ο ναός των Αγίων Αποστόλων σήμερα
Βιβλιογραφία
Τασούλα Μανουήλ «Αθηναίων σεβάσματα: Ναοί της Αρχαίας Αγοράς & ξεχασμένα εκκλησάκια της παλιάς Αθήνας», εκδ. Ατραπός, Αθήνα 2003
π. Αττάρτ Αθανασίου «Ο άγιος Φίλιππος Αθηνών και οι περί αυτόν κατεδαφισθέντες ναοί και ναϊσκοι», Αθήνα 2003
Μοσχονά Νικολάου «Η τοπογραφία της Αθήνας στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή εποχή», Ηλεκτρονική έκδοση «Αρχαιολογία της Πόλης των Αθηνών», Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Το φωτογραφικό υλικό είναι της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών στην Αθήνα.
