Για περισσότερα από 100 χρόνια η Αθήνα ήταν μια γοητευτική πόλη γεμάτη αρχιτεκτονικά κοσμήματα. Τα περισσότερα και τα ωραιότερα από αυτά χάθηκαν για πάντα. Θυμόμαστε κάποια από τα πιο ξεχωριστά, έργα αρχιτεκτόνων όπως ο Τσίλερ και ο Τρουμ, εξέχοντα παραδείγματα, ως επί το πλείστον του νεοκλασικού ρυθμού που χαρακτήριζε την πόλη.
Το ξενοδοχείο “Ακταίον” ανεγέρθηκε το 1903 σε σχέδιο του Ερνέστου Τσίλερ κατά τα πρότυπα των Palace των ευρωπαϊκών λουτροπόλεων και συνδέεται με την περίοδο της ακμής του Νέου Φαλήρου. Από τα πιο εντυπωσιακά κτίρια της εποχής, με 160 υπνοδωμάτια και μεγάλες πολυτελέστατες αίθουσες υποδοχής και δεξιώσεων, που γνώρισαν τις μεγαλύτερες κοσμικές συγκεντρώσεις της τότε Αθήνας.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση προσφύγων και υπέστη μεγάλες υλικές ζημιές. Κατεδαφίστηκε από τον διαβόητο για τις κατεδαφίσεις δήμαρχο Πειραιά, Αριστείδη Στ. Σκυλίτση.
Ο πύργος στη γωνία Βασίλισσης Σοφίας και Μεσογείων χτίσθηκε στις αρχές του περασμένου αιώνα σε σχέδιο Άγγλου αρχιτέκτονα με σαφείς ρομαντικές αναφορές, θυμίζοντας μεσαιωνικό πύργο, όπως και ο πύργος του στρατηγού Μαυρομιχάλη. Αργότερα πέρασε στην ιδιοκτησία του επιχειρηματία Ευστάθιου Λάμψα, ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία, και έτσι πήρε το όνομα της κόρης του Μαργαρίτας, αν και τυπικά ανήκε στη σύζυγό του Παλμύρα. Όταν αυτή πέθανε το 1939, πέρασε στην εγγονή της, Σοφία, που τον πούλησε το 1970, αφού μέρος του κήπου απαλλοτριώθηκε, στην Κτηματική Τράπεζα.
Λίγο αργότερα, επί χούντας, η Βίλα Μαργαρίτα κατεδαφίστηκε, παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων. Η τριώροφη πολυτελής πολυκατοικία του Ι. Πεσματζόγλου στη γωνία Βασιλίσσης Σοφίας και Ηρώδου Αττικού χτίστηκε γύρω στα 1900 σε σχέδιο του Τσίλερ.
Η προς την οδό Ηρώδου Αττικού δυτική πτέρυγα του μεγάρου κατεδαφίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, επιβιώνει ωστόσο η ανατολική πτέρυγα ως αυτοτελής πολυκατοικία. Το Δημοτικό Θέατρο Αθηνών ολοκληρώθηκε το 1888 σε σχέδιο του Τσίλερ στη σημερινή πλατεία Θεάτρου. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή φιλοξένησε πρόσφυγες και εν συνεχεία αφέθηκε να ρημάξει λόγω έλλειψης κονδυλίων. Κατεδαφίστηκε το 1939.
Το μέγαρο Νεγρεπόντη στη Λεωφόρο Αμαλίας χτίστηκε το 1880 σε σχέδιο του Ευγένιου Τρουμ. Υπήρξε προσωρινό ανάκτορο του διάδοχου Κωννσταντίνου. Κατεδαφίστηκε μεταπολεμικά.
Το μέγαρο Σκουλούδη στην πλατεία Συντάγματος, χτισμένο το 1870, σε σχέδιο των Πιάτ και Τρουμ, δίπλα στη “Μεγάλη Βρετανία”, έδωσε τη θέση του στο ξενοδοχείο “King George”. To μέγαρο Αμπανοπούλου, στη γωνία Πατησίων και Σολωμού, αυστριακή πρεσβεία μέχρι το 1914. Κατεδαφίστηκε το 1952. Δυστυχώς, δεν ήταν το τελευταίο που θα είχε αυτή τη μοίρα…
