Όταν παίχτηκε στο φεστιβάλ των Κανών το μνημειώδες «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» (1957), το διαχρονικό βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη που μετέφερε στον κινηματογράφο ο Ζιλ Ντασέν, ο Ζαν Κοκτό, μέλος της κριτικής επιτροπής, λιποθύμησε από θαυμασμό! «Και έπρεπε να τον συνεφέρουν για να συνεχίσει η διαδικασία», παρατήρησε λακωνικά ο Ντασέν.
Αυτός ήταν ο σπουδαίος αμερικανός σκηνοθέτης που θα κατέληγε στο τέλος της ζωής του επίτιμος έλληνας πολίτης: από υποψήφιος για Όσκαρ (σκηνοθεσίας και σεναρίου) και προσωπικός βοηθός του Χίτσκοκ, η ζωή του θα έπαιρνε άσχημη τροπή όταν κυνηγήθηκε από τον μακαρθισμό και βρήκε καταφύγιο στην Ευρώπη και τη φιλόξενη ελληνική αγκαλιά στο τέλος.
Ο ίδιος βέβαια ισχυριζόταν ότι…
«Ήμουν Έλληνας πριν γνωρίσω τη Μελίνα» και αν κρίνουμε από τη μαχητικότητα, την προοδευτικότητα και το πείσμα του, αυτό πιθανότατα ήταν αλήθεια!
Ο γαλλικής καταγωγής αμερικανός μαέστρος της έβδομης τέχνης χάρισε σπουδαίες ταινίες, κυνηγήθηκε για τα πιστεύω του, έγινε παντοτινός σύντροφος της Μελίνας Μερκούρη και κράτησε στην καρδιά του την Ελλάδα, γινόμενος τελικά «δικός μας» με τα όλα του.
Αν και στην Ιστορία θα έμενε γι’ αυτό ακριβώς που ήταν, ο μεγάλος σκηνοθέτης δηλαδή του «Ποτέ την Κυριακή» (1960), του «Τοπκαπί» (1964) και του «Ριφιφί» (1954)…
Πρώτα χρόνια
Ο Ζiλ Ντασέν γεννιέται στις 18 Δεκεμβρίου 1911 στο Κονέκτικατ των ΗΠΑ ως ένα από τα 8 παιδιά του ρωσοεβραίου εμιγκρέ (γαλλικής καταγωγής) Σάμιουελ Ντασέν, που έβγαζε τα προς το ζην στον Νέο Κόσμο ως κουρέας. Λίγο μετά τη γέννηση του Ζιλ, ο πατέρας πήρε την οικογένεια και μετακόμισαν στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης, όπου και θα φοιτήσει ο μικρός στο σχολείο και μάλιστα στο σκληρό περιβάλλον του Μπρονξ, αν και δεν έμελλε να αποφοιτήσει εξαιτίας της οικογενειακής ανέχειας.
Στη δεκαετία του 1930 έμελλε να κάνει την κίνηση που θα του άλλαζε τη ζωή: προσχώρησε στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Ο ίδιος δήλωσε το 2002 στον «Guardian» για την ιδεολογική απόφασή του να στραφεί στον κομμουνισμό: «Μεγαλώνεις στο Χάρλεμ, όπου έχεις μεγάλο πρόβλημα να τραφείς και να κρατήσεις τις οικογένειες ζεστές, και ζεις δίπλα στην Πέμπτη Λεωφόρο, όπου είναι κομψή. Δυσφορείς, ακούς ιδέες, βλέπεις πολλή φτώχεια γύρω σου και είναι έτσι μια φυσιολογική διαδικασία»…
